کار با جرثقیل مستلزم رعایت استانداردهای ایمنی سخت‌گیرانه، آموزش مناسب و نظارت مداوم است. رعایت چک لیست بالا می‌تواند خطرات جانی و مالی را به حداقل رسانده و باعث افزایش بهره‌وری و موفقیت پروژه شود. استفاده از جرثقیل بدون رعایت این نکات، خطرناک و غیرمسئولانه است و می‌تواند پیامدهای جبران‌ناپذیری داشته باشد.
چک لیست ایمنی برای کار با جرثقیل
بخش اول: بررسی‌های قبل از شروع کار
۱. بررسی کامل تجهیزات:
اطمینان از سالم بودن سیم بکسل، قلاب، زنجیرها، تسمه‌ها و شگل‌ها.
بررسی ترمزها، سیستم‌های هیدرولیک، روغن‌کاری اجزا.
چک کردن سیستم هشداردهنده بار بیش از حد (Overload Alarm).
تست چراغ‌ها و آژیرهای هشدار دهنده.
اطمینان از کالیبره بودن لودسل (دستگاه اندازه‌گیری وزن بار).
بررسی قفل ایمنی قلاب (Latch).
۲. بررسی شرایط محیطی:
بررسی سطح زمین برای پایداری مناسب (نبود خاک سست، شیب‌دار یا لغزنده).
بررسی آب‌وهوا: اطمینان از نبود باد شدید، باران یا رعد و برق.
تعیین فاصله ایمن از خطوط برق (حداقل ۳ متر از خطوط کمتر از ۵۰ کیلوولت).
بررسی ظرفیت بار:
اطمینان از وزن دقیق بار و مقایسه با ظرفیت جرثقیل.
بررسی نقشه بار (Load Chart) جرثقیل.
اطمینان از استفاده از ابزار مناسب باربرداری (قلاب مناسب، بست‌های استاندارد).
بررسی نیروی انسانی:
تعیین اپراتور آموزش‌دیده و دارای مجوز.
تعیین فرد راهنما (سیگنال‌من) برای هدایت اپراتور.
جلسه هماهنگی ایمنی با تمام اعضای تیم پیش از شروع کار.
بخش دوم: بررسی‌های حین عملیات
۱. باربرداری ایمن:
بار را مستقیماً از بالا بلند کنید (از کشیدن بار به طرفین خودداری شود).
اطمینان از قرارگیری بار در مرکز قلاب و تعادل کامل.
حرکت آهسته و کنترل‌شده بار، بدون حرکات ناگهانی.
توقف کار در صورت مشاهده هرگونه حرکت غیرعادی (تاب‌خوردن، لرزش بار).
۲. رعایت محدوده ایمن:
ممنوعیت عبور افراد غیرمسئول از زیر بار.
ایجاد محدوده خطر با علائم هشداردهنده و نوارهای ایمنی.
ارتباط دائم اپراتور و راهنما از طریق بی‌سیم یا علائم دستی.
پایش وضعیت جرثقیل:
نظارت بر عملکرد جرثقیل، ترمزها و سیستم‌های هیدرولیکی.
بررسی زاویه بازو (بوم) و تنظیم بر اساس وزن بار.
جلوگیری از چرخش ناگهانی و سرعت بالا در حرکت بوم.
ارتباط و هماهنگی:
دریافت دستورات شفاف و دقیق از راهنما.
استفاده از زبان اشاره استاندارد بین‌المللی (در صورت لزوم).
بخش سوم: اقدامات پس از اتمام عملیات
۱. تخلیه ایمن بار:
پایین آوردن بار به‌طور کنترل‌شده.
اطمینان از قرار گرفتن صحیح بار در مکان مورد نظر.
جدا کردن ایمن قلاب و تجهیزات از بار.
خاموش کردن و ایمن‌سازی جرثقیل:
خاموش‌کردن موتور.
جمع‌کردن بوم یا بازوی متحرک به حالت استاندارد.
قفل کردن قلاب در محل امن.
قطع برق جرثقیل (در صورت برقی بودن).
بازرسی و ثبت گزارش:
بازرسی مجدد تجهیزات پس از کار.
گزارش هرگونه نقص فنی یا مشکل به بخش فنی.
ثبت سابقه کاری روزانه و شرایط باربرداری در دفتر ایمنی یا لاگ‌بوک.
آماده‌سازی برای استفاده بعدی:
نگهداری جرثقیل در محل مشخص و ایمن.
پوشاندن تجهیزات حساس برای محافظت از رطوبت یا گردوغبار.
نکات تکمیلی و مهم در کار با جرثقیل
بررسی دوره‌ای (Monthly/Annually Inspection):
جرثقیل باید طبق استانداردهای ایمنی (مانند OSHA یا ASME) ماهیانه و سالیانه بازبینی فنی و ایمنی شود.
بررسی کامل سیم بکسل‌ها، شاسی، بوم، قلاب، سیستم هیدرولیک و الکتریکی.
آموزش مستمر:
تمامی اپراتورها باید دوره‌های آموزشی تئوری و عملی را گذرانده و گواهینامه معتبر داشته باشند.
شبیه‌سازی شرایط اضطراری (مانند قطع ناگهانی برق یا سقوط بار) برای آموزش نحوه مدیریت بحران.
برنامه واکنش در شرایط اضطراری (Emergency Plan):
داشتن برنامه مشخص برای مواقع بروز حادثه.
دسترسی سریع به تجهیزات امداد و نجات (مانند کمک‌های اولیه).
اطلاع‌رسانی سریع به تیم ایمنی و مدیریت پروژه.
نتیجه‌گیری نهایی:
کار با جرثقیل مستلزم رعایت استانداردهای ایمنی سخت‌گیرانه، آموزش مناسب و نظارت مداوم است. رعایت چک لیست بالا می‌تواند خطرات جانی و مالی را به حداقل رسانده و باعث افزایش بهره‌وری و موفقیت پروژه شود. استفاده از جرثقیل بدون رعایت این نکات، خطرناک و غیرمسئولانه است و می‌تواند پیامدهای جبران‌ناپذیری داشته باشد.
