کمباین ماشینی پیشرفته با مجموعه‌ای از اجزای مکانیکی، هیدرولیکی، الکترونیکی و هوشمند است که عملیات برداشت را به‌صورت کاملاً یکپارچه و کارآمد انجام می‌دهد. شناخت دقیق اجزای اصلی آن نه‌تنها برای بهره‌برداران ضروری است، بلکه در تعمیر و نگهداری، افزایش عمر مفید و کاهش هزینه‌های مزرعه نیز بسیار مؤثر خواهد بود.
اجزای اصلی کمباین و نحوه عملکرد آنها
کمباین یکی از ماشین‌های کشاورزی حیاتی در فرآیند برداشت غلات است که با طراحی پیچیده و مهندسی دقیق، چندین عملیات مختلف از جمله درو کردن، کوبیدن، جدا کردن دانه از کاه و جمع‌آوری را به‌صورت هم‌زمان انجام می‌دهد. این ماشین تأثیر چشم‌گیری در افزایش بهره‌وری کشاورزی، کاهش هزینه‌ها و صرفه‌جویی در زمان دارد. در این مقاله، اجزای اصلی کمباین و نحوه عملکرد هر یک را بررسی می‌کنیم.
۱. واحد برش (Header)
واحد برش یا هد، اولین قسمت کمباین است که تماس مستقیم با محصول دارد و عملیات درو را انجام می‌دهد. این بخش معمولاً شامل اجزای زیر است:
تیغه‌های برش: تیغه‌های داسی‌شکل یا دندانه‌دار که ساقه‌های گیاه را برش می‌دهند.
پلتفورم برش: سطحی که محصول بریده‌شده روی آن قرار می‌گیرد تا به مارپیچ تغذیه منتقل شود.
مارپیچ تغذیه (Auger): یک لوله فلزی پیچ‌دار که محصول را به سمت مرکز هد و ورودی تغذیه هدایت می‌کند.
بالابر شانه‌ای (Reel): بازوی گردان با پره‌های قابل تنظیم که گیاهان را خم کرده و به سمت تیغه‌ها هدایت می‌کند.
هد ممکن است بسته به نوع محصول (گندم، برنج، ذرت، کلزا و...) طراحی‌های متفاوتی داشته باشد.
۲. بالابر تغذیه (Feeder House)
پس از برش، محصول توسط مارپیچ و شانه به داخل بالابر تغذیه فرستاده می‌شود. این قسمت شامل یک زنجیر نقاله است که محصول را از هد به بخش داخلی کمباین (محفظه کوبنده) منتقل می‌کند. این نقاله اغلب با تیغه‌هایی برای جلوگیری از انباشته شدن محصول مجهز می‌شود. همچنین بالابر تغذیه باعث زاویه‌گیری صحیح محصول قبل از ورود به واحد کوبنده می‌شود.
۳. واحد کوبنده (Threshing Unit)
قلب کمباین، بخش کوبنده آن است. وظیفه این قسمت، جدا کردن دانه از ساقه و پوسته‌های آن است. اجزای اصلی این واحد عبارت‌اند از:
تاریخ‌زن یا کوبنده (Cylinder): سیلندری با میله‌های برجسته که با چرخش سریع، محصول را به صفحه زیرین می‌کوبد.
کفی کوبنده (Concave): شبکه‌ای قوسی‌شکل که زیر سیلندر قرار دارد و دانه‌ها پس از کوبیده شدن، از آن عبور می‌کنند.
تنظیمات کوبش: میزان فاصله بین سیلندر و کفی برای محصولات مختلف قابل تنظیم است تا از له‌شدگی دانه‌ها جلوگیری شود.
کوبیدن باعث جدا شدن عمده دانه‌ها از گیاه می‌شود، اما برخی از آنها هنوز در کاه یا پوشال باقی می‌مانند.
۴. واحد جداکننده (Separation System)
دانه‌هایی که توسط واحد کوبنده جدا نشده‌اند، به این بخش می‌روند. در کمباین‌های مختلف، دو نوع سیستم جداکننده متداول است:
نوع غربالی (Walker): تعدادی غربال نوسانی که با تکان دادن محصول، دانه‌های باقی‌مانده را جدا کرده و به پایین می‌فرستند.
نوع محوری (Rotary): استوانه‌هایی افقی یا مورب که محصول را به چرخش درآورده و با اصطکاک و گریز از مرکز، دانه‌ها را جدا می‌کنند.
هدف اصلی این بخش، به حداکثر رساندن بازیابی دانه از بقایای گیاه است.
۵. واحد تمیزکننده (Cleaning System)
پس از جدا شدن دانه‌ها، باید آنها را از بقایای سبک مانند کاه، خاک، و پوسته پاک کرد. این سیستم معمولاً شامل دو بخش اصلی است:
فن دمنده (Cleaning Fan): جریان هوایی قوی ایجاد می‌کند تا مواد سبک از دانه جدا شوند.
الک‌ها (Sieve): دانه‌ها از طریق چندین الک با اندازه‌های مختلف عبور می‌کنند تا ناخالصی‌ها از بین بروند.
الک‌ها با حرکت رفت‌وبرگشتی باعث جداسازی بر اساس وزن و اندازه می‌شوند. تنظیم شدت باد و زاویه الک‌ها برای عملکرد بهینه حیاتی است.
۶. مخزن دانه (Grain Tank)
دانه‌های تمیزشده در مخزنی در بالای کمباین جمع‌آوری می‌شوند. ظرفیت این مخزن بسته به مدل کمباین می‌تواند بین چند صد تا چند هزار کیلوگرم باشد. هنگامی که مخزن پر می‌شود، دانه‌ها به وسیله یک ناقل حلزونی (Unloading Auger) به تریلر یا کامیون منتقل می‌شوند. این فرآیند معمولاً در حین حرکت نیز امکان‌پذیر است تا کمباین بدون توقف به کار ادامه دهد.
۷. سیستم انتقال قدرت (Drive System)
کمباین برای عملکرد همه بخش‌های خود به یک سیستم پیچیده انتقال قدرت نیاز دارد که شامل:
موتور دیزلی: موتور اصلی برای تولید توان.
گیربکس: برای تنظیم سرعت حرکت و سرعت چرخش قسمت‌های مختلف.
سیستم‌های هیدرولیکی: برای کنترل زاویه هد، حرکت مارپیچ‌ها، چرخ‌ها و فرمان.
سیستم تسمه و زنجیر: برای انتقال نیرو بین اجزا.
این بخش باید بسیار مقاوم و قابل تنظیم باشد، زیرا کمباین در شرایط دشوار مزرعه کار می‌کند.
۸. شاسی و سیستم حرکتی
شاسی بدنه اصلی کمباین را نگه می‌دارد و از فولاد سنگین ساخته می‌شود تا تحمل وزن بالا را داشته باشد. سیستم حرکتی شامل چرخ‌های جلوی محرک و چرخ‌های عقب هدایتی است. در برخی مدل‌ها از چرخ‌های زنجیری یا کاترپیلار استفاده می‌شود تا در زمین‌های مرطوب گیر نکند. کمباین‌ها معمولاً دارای فرمان هیدرولیکی و سیستم ترمز قوی هستند.
۹. کابین اپراتور
در کمباین‌های مدرن، کابین نقش حیاتی در راحتی و کنترل عملکرد دارد:
صندلی ارگونومیک و دید وسیع
نمایشگر دیجیتال برای نمایش عملکرد، سرعت، دما، بازده
سیستم تهویه مطبوع و کنترل گردوغبار
دوربین‌های نظارتی و حسگرهای پیشرفته
برخی کمباین‌ها دارای سیستم ناوبری GPS و حتی قابلیت رانندگی خودکار هستند.
۱۰. سیستم‌های جانبی و ایمنی
آتش‌خاموش‌کن اتوماتیک
چراغ‌ها و هشدارهای دیداری
دستگاههای اندازه‌گیری رطوبت و وزن دانه
سیستم هشدار برای پر شدن مخزن یا گرفتگی
جمع‌بندی
کمباین ماشینی پیشرفته با مجموعه‌ای از اجزای مکانیکی، هیدرولیکی، الکترونیکی و هوشمند است که عملیات برداشت را به‌صورت کاملاً یکپارچه و کارآمد انجام می‌دهد. شناخت دقیق اجزای اصلی آن نه‌تنها برای بهره‌برداران ضروری است، بلکه در تعمیر و نگهداری، افزایش عمر مفید و کاهش هزینه‌های مزرعه نیز بسیار مؤثر خواهد بود.
