لوازم جانبی جرثقیل بخش‌های مهمی از سیستم کلی آن هستند که نه‌تنها کارایی و عملکرد دستگاه را افزایش می‌دهند، بلکه نقش حیاتی در ایمنی کاربران و حفظ سلامت بارها دارند. انتخاب درست و نگهداری مناسب این لوازم جانبی می‌تواند طول عمر جرثقیل را افزایش داده و از بروز حوادث جلوگیری کند.
معرفی لوازم جانبی جرثقیل
جرثقیل‌ها به عنوان یکی از مهم‌ترین تجهیزات بلند‌کردن و جابه‌جایی بارهای سنگین در صنایع مختلف شناخته می‌شوند. این دستگاه‌ها بسته به نوع کاربرد و محیط عملیاتی، نیازمند مجموعه‌ای از لوازم جانبی هستند که به افزایش بهره‌وری، ایمنی، و کارایی جرثقیل کمک می‌کنند. در این مقاله به معرفی و توضیح انواع لوازم جانبی جرثقیل، اهمیت آن‌ها و کاربردشان در پروژه‌های مختلف می‌پردازیم.
1. قلاب (Hook)
یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین لوازم جانبی هر جرثقیل، قلاب است. قلاب واسطه‌ای است بین بار و سیستم بالابر جرثقیل که امکان بلند کردن، نگه داشتن و جابه‌جایی بار را فراهم می‌کند.
انواع قلاب:
قلاب ساده: مناسب برای بارهای سبک و متوسط.
قلاب چرخان (Swivel Hook): قابلیت چرخش دارد و برای جابه‌جایی بارهای نیازمند تنظیم جهت مناسب است.
قلاب با قفل ایمنی (Safety Hook): برای جلوگیری از رها شدن ناگهانی بار.
اهمیت قلاب:
حفظ ایمنی بار.
جلوگیری از لغزش یا سقوط بار.
توزیع مناسب وزن بار در حین جابه‌جایی.
2. سیم بکسل (Wire Rope)
سیم بکسل یک کابل فلزی مقاوم است که برای بلند کردن و نگه داشتن بار به کار می‌رود. این سیم‌ها نقش حیاتی در عملکرد جرثقیل دارند.
انواع سیم بکسل:
سیم بکسل فولادی گالوانیزه: مقاوم در برابر زنگ‌زدگی.
سیم بکسل مغز فولادی (IWRC): برای بارهای بسیار سنگین.
سیم بکسل مغز کنفی (Fiber Core): انعطاف‌پذیرتر و مناسب برای شرایط خاص.
کاربرد سیم بکسل:
انتقال نیروی کشش برای بالا بردن بار.
حرکت دادن بار در جهت‌های مختلف.
ایمنی بار هنگام حمل و نقل.
3. زنجیرهای باربرداری (Lifting Chains)
زنجیرهای فولادی ابزارهای مقاومی هستند که به‌ویژه در جرثقیل‌های سقفی و موبایل استفاده می‌شوند.
ویژگی‌ها:
تحمل بارهای بسیار سنگین.
مقاومت در برابر سایش و ضربه.
مناسب برای محیط‌های صنعتی سخت مانند معادن و اسکله‌ها.
4. اسلینگ (Sling)
اسلینگ به بندها و تسمه‌هایی گفته می‌شود که بار را به قلاب یا دیگر ابزارهای جرثقیل متصل می‌کنند.
انواع اسلینگ:
اسلینگ زنجیری: بسیار مقاوم.
اسلینگ سیم بکسل: رایج‌ترین نوع.
اسلینگ پارچه‌ای یا نخی (Webbing Sling): برای بارهای حساس که نیاز به محافظت از سطح دارند.
مزایا:
توزیع وزن بار.
کاهش آسیب به بارهای شکننده.
تسهیل در بلند کردن بارهای با اشکال نامنظم.
5. قرقره (Pulley/Sheave)
قرقره‌ها نقش مهمی در هدایت سیم بکسل‌ها دارند. با تغییر مسیر سیم یا زنجیر، بار را به‌راحتی جابه‌جا می‌کنند.
کاربرد قرقره:
تغییر جهت نیروی کشش.
افزایش قدرت کشش با استفاده از چند قرقره.
کمک به کنترل دقیق‌تر بار.
6. گیره سیم بکسل (Wire Rope Clip)
گیره سیم بکسل برای اتصال انتهای سیم بکسل و ایجاد حلقه ایمن به کار می‌رود. این ابزار در زمانی که نیاز به حلقه کردن سیم یا اتصال به قلاب وجود دارد، بسیار کاربردی است.
7. ترمز (Brake System)
ترمز بخش مهمی از ایمنی جرثقیل است که از حرکت ناگهانی یا سقوط بار جلوگیری می‌کند.
انواع ترمز:
ترمز مکانیکی: رایج در جرثقیل‌های ساده.
ترمز هیدرولیکی یا پنوماتیکی: برای جرثقیل‌های پیشرفته و سنگین.
8. کنترلر (Crane Remote/Controller)
جرثقیل‌ها معمولاً به ریموت کنترل یا دستگاه کنترل دستی مجهز هستند تا اپراتور بتواند از فاصله ایمن عملیات را کنترل کند.
انواع کنترلر:
کنترلر کابلی (Pendant Control): متصل به جرثقیل.
کنترلر بی‌سیم (Wireless Remote Control): آزادی عمل بیشتر برای اپراتور.
مزایا:
افزایش ایمنی.
دقت بیشتر در جابه‌جایی بار.
سهولت در کار.
9. چرخ و ریل (Wheel and Rail Systems)
در جرثقیل‌های سقفی و دروازه‌ای، چرخ‌ها و ریل‌ها برای حرکت دادن جرثقیل در طول مسیر مشخص استفاده می‌شوند.
ویژگی‌ها:
حرکت نرم و روان.
تحمل وزن‌های سنگین.
امکان حرکت افقی در فضاهای بزرگ.
10. محدودکننده بار (Load Limiter/Load Cell)
محدودکننده بار یا لودسل برای اندازه‌گیری و کنترل وزن بار استفاده می‌شود تا از اضافه‌بار و خطرات آن جلوگیری کند.
فواید:
افزایش ایمنی.
جلوگیری از آسیب به دستگاه.
رعایت استانداردهای ایمنی.
11. سیستم هشدار و چراغ‌های ایمنی (Alarm & Safety Lights)
این سیستم‌ها برای هشدار دادن به افراد در محیط اطراف هنگام حرکت جرثقیل یا بلند کردن بار به کار می‌روند.
شامل:
چراغ‌های چشمک‌زن.
بوق‌های هشدار.
آلارم‌های صوتی.
12. باسکول یا توزین بار (Crane Scale)
برای وزن‌کشی دقیق بارهای معلق، باسکول‌های مخصوص جرثقیل استفاده می‌شوند که به قلاب متصل می‌گردند.
ویژگی‌ها:
دقت بالا.
جلوگیری از بلند کردن بار بیش از ظرفیت مجاز.
کنترل لحظه‌ای وزن بار.
13. بادگیر (Wind Indicator)
در محیط‌های باز مانند بنادر یا پروژه‌های ساختمانی مرتفع، بادگیر برای اندازه‌گیری سرعت باد نصب می‌شود تا اپراتور از شرایط ایمنی مطلع باشد.
14. سایر تجهیزات ایمنی:
شیرهای اطمینان (Relief Valve): جلوگیری از فشار بیش از حد.
ضربه‌گیر (Buffer): کاهش ضربات هنگام توقف.
مهارکننده نوسان بار (Anti-Sway System): کنترل لرزش بار هنگام حرکت.
جمع‌بندی:
لوازم جانبی جرثقیل بخش‌های مهمی از سیستم کلی آن هستند که نه‌تنها کارایی و عملکرد دستگاه را افزایش می‌دهند، بلکه نقش حیاتی در ایمنی کاربران و حفظ سلامت بارها دارند. انتخاب درست و نگهداری مناسب این لوازم جانبی می‌تواند طول عمر جرثقیل را افزایش داده و از بروز حوادث جلوگیری کند.
