رژیم غذایی تیلاپیا تأثیر مستقیمی بر رشد، سلامت، بهره‌وری و کیفیت گوشت آن دارد. استفاده از خوراک متعادل و برنامه غذایی مناسب باعث کاهش هزینه‌های تولید و افزایش کیفیت ماهی می‌شود. رعایت اصول تغذیه‌ای، انتخاب بهترین خوراک و تنظیم برنامه تغذیه در هر مرحله از رشد، از مهم‌ترین عوامل موفقیت در پرورش تیلاپیا است
تغذیه و رژیم غذایی ماهی تیلاپیا پرورشی
ماهی تیلاپیا یکی از محبوب‌ترین ماهیان پرورشی در جهان است که به دلیل رشد سریع، تحمل طیف وسیعی از شرایط محیطی و قابلیت تغذیه از منابع غذایی متنوع، گزینه‌ای ایده‌آل برای پرورش محسوب می‌شود. در این مقاله، رژیم غذایی و نحوه تغذیه این ماهی به‌صورت جامع بررسی می‌شود.
۱. نیازهای تغذیه‌ای تیلاپیا
رژیم غذایی ماهی تیلاپیا باید شامل پروتئین، چربی، کربوهیدرات، مواد معدنی و ویتامین‌ها باشد تا رشد مناسب، سلامت و کارایی تغذیه‌ای آن تضمین شود.
۱.۱ پروتئین
پروتئین بخش اصلی رژیم غذایی تیلاپیا را تشکیل می‌دهد و تأثیر مستقیمی بر رشد و عملکرد زیستی ماهی دارد.
جوجه‌های تیلاپیا (مرحله لاروی و نوزادی) به حدود ۳۵ تا ۴۵ درصد پروتئین نیاز دارند.
ماهی‌های در حال رشد و بالغ معمولاً به ۲۵ تا ۳۰ درصد پروتئین در جیره غذایی نیاز دارند.
منابع پروتئینی شامل پروتئین‌های گیاهی (مثل سویا و گندم) و پروتئین‌های حیوانی (مثل پودر ماهی و پودر میگو) هستند.
۱.۲ چربی
چربی منبع اصلی انرژی برای تیلاپیا است. چربی‌های امگا-۳ و امگا-۶ برای رشد و سلامت ماهی ضروری‌اند.
جیره غذایی تیلاپیا باید حاوی ۵ تا ۱۰ درصد چربی باشد.
منابع چربی مناسب شامل روغن ماهی، روغن کلزا، روغن سویا و روغن ذرت هستند.
۱.۳ کربوهیدرات
تیلاپیا می‌تواند مقدار بالایی کربوهیدرات را هضم کند، بنابراین استفاده از غلات و نشاسته‌ها در جیره غذایی رایج است.
۲۰ تا ۴۰ درصد از رژیم غذایی تیلاپیا را می‌توان به کربوهیدرات اختصاص داد.
منابع رایج شامل ذرت، گندم، برنج و سیب‌زمینی هستند.
۱.۴ مواد معدنی و ویتامین‌ها
مواد معدنی و ویتامین‌ها برای رشد، ایمنی، متابولیسم و سلامت عمومی ماهی حیاتی‌اند.
مواد معدنی ضروری: کلسیم، فسفر، پتاسیم، آهن، روی و سلنیوم.
ویتامین‌های مهم: ویتامین A، ویتامین C، ویتامین D، ویتامین E و ویتامین B12.
مکمل‌های معدنی و ویتامینی معمولاً به خوراک اضافه می‌شوند.
۲. انواع خوراک تیلاپیا
تیلاپیا موجودی همه‌چیزخوار است و از انواع مختلف خوراک تغذیه می‌کند. خوراک مورد استفاده می‌تواند به سه دسته کلی تقسیم شود:
۲.۱ خوراک طبیعی
در محیط‌های طبیعی یا استخرهای پرورشی، تیلاپیا از منابع زیر تغذیه می‌کند:
فیتوپلانکتون‌ها و جلبک‌ها (منابع گیاهی اولیه)
زئوپلانکتون‌ها و لارو حشرات (منابع پروتئینی طبیعی)
مواد آلی و باکتری‌ها
این منابع غذایی در استخرهای طبیعی بیشتر در دسترس‌اند و می‌توانند بخش قابل توجهی از نیازهای غذایی ماهی را تأمین کنند.
۲.۲ خوراک دست‌ساز و مکمل‌ها
برای افزایش رشد و بهره‌وری، پرورش‌دهندگان معمولاً از خوراک آماده یا مکمل‌های غذایی استفاده می‌کنند.
خوراک پلت‌شده (Pellet Feed): رایج‌ترین نوع خوراک برای تیلاپیا است که شامل ترکیبی از پروتئین، چربی و مواد مغذی ضروری است.
خوراک اکسترود شده: خوراکی شناور که هضم بهتری دارد و مصرف غذا را بهینه می‌کند.
مکمل‌های پروتئینی: پودر ماهی، کنجاله سویا، آرد حشرات و پروتئین‌های تک‌یاخته‌ای.
۲.۳ خوراک خانگی و ضایعات غذایی
در برخی مزارع کوچک، از پسماندهای غذایی و گیاهان خوراکی برای تغذیه تیلاپیا استفاده می‌شود، مانند:
سبزیجات خرد شده
نان خشک
برنج پخته شده
تفاله میوه‌ها
این روش در کاهش هزینه‌ها مؤثر است، اما برای تأمین نیازهای تغذیه‌ای ماهی کافی نیست.
۳. برنامه غذایی تیلاپیا در دوره‌های مختلف رشد
رژیم غذایی تیلاپیا بسته به سن و مرحله رشد آن متفاوت است.
۳.۱ دوره لاروی (۰ تا ۲ هفته)
خوراک اصلی: آرتمیا، زئوپلانکتون، میکروجلبک‌ها
دفعات تغذیه: ۵ تا ۶ بار در روز
درصد پروتئین جیره: ۴۰ تا ۵۰ درصد
۳.۲ دوره نوزادی و رشد اولیه (۲ تا ۸ هفته)
خوراک اصلی: پلت‌های ریز، غذای اکسترود شده، مکمل‌های پروتئینی
دفعات تغذیه: ۴ تا ۵ بار در روز
درصد پروتئین جیره: ۳۵ تا ۴۰ درصد
۳.۳ دوره رشد (۲ تا ۶ ماه)
خوراک اصلی: خوراک پلت‌شده، جلبک، مکمل‌های گیاهی و جانوری
دفعات تغذیه: ۲ تا ۳ بار در روز
درصد پروتئین جیره: ۲۵ تا ۳۰ درصد
۳.۴ دوره بلوغ (۶ ماه به بالا)
خوراک اصلی: خوراک با انرژی متعادل و مکمل‌های ویتامینی
دفعات تغذیه: ۱ تا ۲ بار در روز
درصد پروتئین جیره: ۲۰ تا ۲۵ درصد
۴. نکات مهم در تغذیه تیلاپیا
۴.۱ کیفیت خوراک
استفاده از خوراک تازه و باکیفیت
جلوگیری از خوراک کپک‌زده و آلوده
ذخیره خوراک در مکان خشک و خنک
۴.۲ مدیریت تغذیه
تغذیه در ساعات مشخص و منظم
جلوگیری از تغذیه بیش از حد برای کاهش آلودگی آب
استفاده از خوراک متناسب با اندازه ماهی
۴.۳ تنظیم تغذیه بر اساس دما و شرایط محیطی
در دمای ۲۵ تا ۳۰ درجه سانتی‌گراد تغذیه حداکثری انجام شود.
در دمای زیر ۲۰ درجه سانتی‌گراد میزان مصرف خوراک کاهش یابد.
۵. نتیجه‌گیری
رژیم غذایی تیلاپیا تأثیر مستقیمی بر رشد، سلامت، بهره‌وری و کیفیت گوشت آن دارد. استفاده از خوراک متعادل و برنامه غذایی مناسب باعث کاهش هزینه‌های تولید و افزایش کیفیت ماهی می‌شود. رعایت اصول تغذیه‌ای، انتخاب بهترین خوراک و تنظیم برنامه تغذیه در هر مرحله از رشد، از مهم‌ترین عوامل موفقیت در پرورش تیلاپیا است.
