کاکائو به دلیل طعم و کاربردهای گسترده‌ای که دارد، محصولی بسیار مورد تقاضا در بازارهای جهانی است و کشورهای تولیدکننده، نقش مهمی در تجارت و صادرات آن ایفا می‌کنند.
کاکائو : مراحل فرآوری کاکائو ، کشورهای تولیدکننده کاکائو ، تجارت و صادرات بین‌المللی کاکائو
کاکائو از ارزشمندترین محصولات کشاورزی در سطح جهان است که نقشی کلیدی در تولید شکلات، نوشیدنی‌ها و دیگر محصولات غذایی دارد. این محصول که از درخت کاکائو (Theobroma cacao) به دست می‌آید، طی فرآیندهای مختلفی از برداشت تا تبدیل به پودر و کره کاکائو، آماده‌سازی می‌شود. کاکائو به دلیل طعم و کاربردهای گسترده‌ای که دارد، محصولی بسیار مورد تقاضا در بازارهای جهانی است و کشورهای تولیدکننده، نقش مهمی در تجارت و صادرات آن ایفا می‌کنند.
1. مراحل فرآوری کاکائو
فرآوری کاکائو یک فرآیند چند مرحله‌ای است که از مرحله برداشت میوه درخت کاکائو شروع شده و تا تولید پودر و کره کاکائو ادامه دارد. این مراحل به شرح زیر است:
برداشت میوه کاکائو
درخت کاکائو در مناطق استوایی رشد می‌کند و نیاز به آب و هوای گرم و مرطوب دارد. میوه درخت کاکائو که به آن "غلاف کاکائو" گفته می‌شود، بعد از رسیدن با دقت توسط کشاورزان برداشت می‌شود. این غلاف‌ها بزرگ و سنگین هستند و هر غلاف حاوی 20 تا 50 دانه کاکائو است.
استخراج دانه‌ها
پس از برداشت، غلاف‌های کاکائو با ابزارهای مخصوص باز می‌شوند و دانه‌های درون آن به همراه ماده ژلاتینی که آن‌ها را احاطه کرده، استخراج می‌شوند. این دانه‌ها همان موادی هستند که در نهایت به محصولات کاکائویی تبدیل می‌شوند.
تخمیر دانه‌ها
پس از استخراج، دانه‌های کاکائو باید برای چند روز تحت فرآیند تخمیر قرار گیرند. این مرحله یکی از مهم‌ترین بخش‌های فرآوری کاکائو است زیرا طعم نهایی دانه‌ها به کیفیت تخمیر بستگی دارد. در این مرحله، دانه‌ها در سبدهای چوبی یا پلاستیکی قرار داده شده و در معرض هوای آزاد تخمیر می‌شوند. طی این فرآیند، مواد شیمیایی موجود در دانه‌ها تغییر یافته و طعم شکلاتی آن‌ها به تدریج شکل می‌گیرد.
خشک کردن دانه‌ها
پس از تخمیر، دانه‌ها باید خشک شوند تا رطوبت آن‌ها به حد مطلوبی برسد. خشک کردن معمولاً در زیر آفتاب و روی سکوهای چوبی یا در دستگاه‌های خشک‌کن صنعتی انجام می‌شود. خشک کردن دانه‌ها مرحله‌ای حساس است، زیرا رطوبت بیش از حد می‌تواند موجب فساد دانه‌ها شود.
برشته کردن دانه‌ها
در مرحله بعد، دانه‌های کاکائو در دمای بالا برشته می‌شوند. این مرحله به بهبود طعم و بوی دانه‌ها کمک می‌کند و دانه‌ها را برای فرآیندهای بعدی آماده می‌سازد. همچنین، پوست دانه‌ها در این مرحله شل می‌شود و جدا کردن آن‌ها آسان‌تر می‌شود.
آسیاب کردن دانه‌ها
پس از برشته شدن، دانه‌های کاکائو آسیاب می‌شوند. این فرآیند به تولید "لیکور کاکائو" منجر می‌شود که در واقع همان خمیر کاکائو است. این خمیر به دلیل محتوای چربی بالای دانه‌ها حالت نیمه مایع دارد و از آن برای تولید انواع مختلف محصولات کاکائویی استفاده می‌شود.
فشرده‌سازی و استخراج کره کاکائو
لیکور کاکائو به دو جزء اصلی تقسیم می‌شود: پودر کاکائو و کره کاکائو. برای استخراج کره کاکائو، لیکور کاکائو فشرده می‌شود تا چربی آن جدا شود. کره کاکائو یکی از اجزای مهم در تولید شکلات و سایر محصولات آرایشی و بهداشتی است. باقی‌مانده این فرآیند که جامد است، به پودر کاکائو تبدیل می‌شود که در محصولات غذایی و نوشیدنی استفاده می‌گردد.
کشاورزی ، گلخانه ، دامداری و شیلات
2. کشورهای تولیدکننده کاکائو
کشورهای تولیدکننده کاکائو عمدتاً در مناطق استوایی قرار دارند، زیرا کاکائو نیازمند آب و هوای گرم و مرطوب برای رشد مناسب است. سه کشور اصلی تولیدکننده کاکائو در جهان عبارتند از:
ساحل عاج
ساحل عاج بزرگ‌ترین تولیدکننده کاکائو در جهان است و حدود 40 درصد از کل تولید کاکائو جهان را به خود اختصاص داده است. این کشور در غرب آفریقا قرار دارد و اقتصاد آن به شدت به صادرات کاکائو وابسته است. صنعت کاکائو در ساحل عاج با چالش‌هایی مانند کار کودکان و تخریب جنگل‌ها مواجه است، اما همچنان بزرگ‌ترین تولیدکننده و صادرکننده کاکائو باقی مانده است.
غنا
غنا دومین تولیدکننده بزرگ کاکائو در جهان است و کیفیت دانه‌های کاکائوی این کشور بسیار بالا محسوب می‌شود. کاکائو از مهم‌ترین محصولات صادراتی غنا است و نقش بسزایی در اقتصاد این کشور دارد. صنعت کاکائو در غنا به دلیل تعهد به تولید پایدار و تلاش برای کاهش اثرات زیست‌محیطی مورد توجه قرار دارد.
اندونزی
اندونزی نیز یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان کاکائو در جهان است. کاکائو در این کشور عمدتاً در جزایر سولاوسی و سوماترا کشت می‌شود. اندونزی به عنوان یکی از تولیدکنندگان مهم کاکائو در آسیا شناخته می‌شود و تلاش‌های بسیاری برای افزایش کیفیت و بهره‌وری تولید کاکائو در این کشور صورت گرفته است.
کشورهای دیگر
علاوه بر کشورهای ذکر شده، نیجریه، اکوادور و برزیل نیز از تولیدکنندگان عمده کاکائو در جهان هستند. اکوادور به دلیل تولید دانه‌های کاکائوی باکیفیت معروف است و دانه‌های آریبای این کشور به دلیل طعم خاص خود شهرت جهانی دارند.
وام ، تسهیلات ، سرمایه گذاری
3. تجارت و صادرات بین‌المللی کاکائو
بازار کاکائو به دلیل تقاضای جهانی برای شکلات و دیگر محصولات کاکائویی یکی از پر رونق‌ترین بازارهای محصولات کشاورزی در جهان است. کشورهای تولیدکننده کاکائو عمدتاً در مناطق استوایی قرار دارند، در حالی که کشورهای مصرف‌کننده عمده، اغلب در اروپا و آمریکای شمالی واقع شده‌اند.
صادرات کاکائو
تجارت کاکائو به شدت وابسته به صادرات است، زیرا کشورهای تولیدکننده کاکائو معمولاً خود مصرف‌کنندگان عمده این محصول نیستند. ساحل عاج و غنا بزرگ‌ترین صادرکنندگان کاکائو در جهان هستند. این کشورها بیشتر تولید خود را به کشورهای اروپایی مانند آلمان، هلند و سوئیس صادر می‌کنند، که به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکنندگان شکلات شناخته می‌شوند.
تقاضای جهانی برای کاکائو
کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان محصولات کاکائویی هستند. مصرف سرانه شکلات در این کشورها بسیار بالا است و همین امر باعث شده که تقاضا برای دانه‌های کاکائو نیز به طور مداوم افزایش یابد. به ویژه در کشورهایی مانند سوئیس، آلمان و بلژیک که صنایع تولید شکلات در آن‌ها بسیار پیشرفته است، کاکائو به عنوان ماده اولیه اصلی مورد تقاضای بالایی قرار دارد.
قیمت‌گذاری و نوسانات بازار کاکائو
قیمت کاکائو به دلیل عوامل مختلفی از جمله تغییرات آب و هوایی، شرایط سیاسی و اقتصادی در کشورهای تولیدکننده و تقاضای جهانی نوسان دارد. قیمت کاکائو به صورت جهانی در بورس‌های کالایی مانند بورس لندن و بورس نیویورک تعیین می‌شود. نوسانات در تولید کاکائو، به ویژه به دلیل بلایای طبیعی یا تغییرات آب و هوایی، می‌تواند به شدت بر قیمت‌های جهانی تأثیر بگذارد.
چالش‌های تجارت کاکائو
با وجود رونق تجارت کاکائو، این صنعت با چالش‌های مهمی نیز مواجه است:
- استفاده از کار کودکان: در بسیاری از کشورهای تولیدکننده کاکائو، به ویژه در غرب آفریقا، موضوع استفاده از کار کودکان در مزارع کاکائو یکی از مشکلات اصلی است. تلاش‌های جهانی برای مقابله با این معضل در حال انجام است، اما هنوز مشکلات بسیاری در این زمینه وجود دارد.
بررسی مشخصات فنی ماشین آلات سنگین
