با توجه به افزایش تقاضا و گسترش مزارع پرورش ماهیان خاویاری در سراسر جهان، پیش‌بینی می‌شود که تولید و صادرات خاویار در سال‌های آینده روندی صعودی داشته باشد. با این حال، حفظ تعادل بین تولید، تقاضا و حفاظت از ذخایر طبیعی، چالشی است که نیازمند توجه و همکاری جهانی است.
صادرات جهانی ماهی خاویاری
ماهی‌های خاویاری، به‌عنوان یکی از باارزش‌ترین منابع آبزی در جهان، نقش مهمی در اقتصاد و فرهنگ بسیاری از کشورها ایفا می‌کنند. خاویار، تخم‌های فرآوری‌شده این ماهیان، به‌عنوان یک محصول لوکس در بازارهای جهانی شناخته می‌شود. در این مقاله، به بررسی وضعیت صادرات جهانی ماهی‌های خاویاری، تولید خاویار و نقش کشورهای مختلف در این حوزه می‌پردازیم.
تولید جهانی خاویار
در دهه‌های اخیر، به‌دلیل کاهش ذخایر طبیعی ماهیان خاویاری و ممنوعیت‌های صید، تمرکز بر پرورش این ماهیان در مزارع افزایش یافته است. بر اساس گزارش‌ها، تا سال ۲۰۱۶، تولید جهانی خاویار پرورشی به بیش از ۳۴۰ تن رسیده است که این میزان نسبت به سال ۲۰۰۶، بیش از پنج برابر افزایش را نشان می‌دهد. پیش‌بینی می‌شود این رقم تا سال ۲۰۲۰ به ۵۵۰ تن برسد.
چین: پیشتاز در تولید و صادرات خاویار
چین به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده و صادرکننده خاویار در جهان شناخته می‌شود. تخمین‌ها نشان می‌دهد که تولید خاویار در این کشور بین ۷۵ تا ۱۴۴ تن در سال متغیر است. صادرات خاویار چین از ۱۸ تن در سال ۲۰۱۲ به ۹۲ تن در سال ۲۰۱۷ افزایش یافته است.
یکی از برندهای مطرح چینی، "Kaluga Queen" است که از سال ۲۰۰۶ فعالیت خود را آغاز کرده و با تولید سالانه حدود ۶۰ تن، به بزرگ‌ترین تولیدکننده خاویار در جهان تبدیل شده است. این برند توانسته است در بازارهای بین‌المللی، به‌ویژه در رستوران‌های سه ستاره میشلن در پاریس و خطوط هوایی لوفت‌هانزا، جایگاه ویژه‌ای پیدا کند.
اتحادیه اروپا: بازار مهم صادرات خاویار
اتحادیه اروپا یکی از بازارهای مهم برای صادرات خاویار است. در سال‌های اخیر، کشورهای عضو این اتحادیه به‌ویژه فرانسه و ایتالیا، به تولید و صادرات خاویار پرورشی پرداخته‌اند. بر اساس آمار، بین ۶۰ تا ۶۵ درصد خاویار ایرانی به بازارهای اتحادیه اروپا صادر می‌شود.
ایران: تولید و صادرات خاویار
ایران با داشتن دسترسی به دریای خزر، یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های طبیعی ماهیان خاویاری، سابقه طولانی در تولید و صادرات خاویار دارد. با این حال، به‌دلیل کاهش ذخایر طبیعی، تمرکز بر پرورش ماهیان خاویاری در مزارع افزایش یافته است.
در سال ۱۳۹۹، ایران حدود ۱۲ تن خاویار تولید کرده است که از این میزان، ۴.۵ تن به ارزش بیش از ۶ میلیون دلار به کشورهای هدف صادر شده است. همچنین، در همین سال، ۳۵۰۰ تن گوشت ماهیان خاویاری تولید شده که از این مقدار، ۱۰۰۰ تن به ارزش بیش از ۱۰ میلیون دلار به خارج از کشور صادر شده است.
سایر کشورها
علاوه بر چین و ایران، کشورهای دیگری نیز در حوزه تولید و صادرات خاویار فعال هستند:
روسیه: با دسترسی به منابع طبیعی در دریای خزر و سیبری، روسیه یکی از تولیدکنندگان مهم خاویار در جهان است.
ایالات متحده آمریکا: با تمرکز بر پرورش ماهیان خاویاری سفید (Acipenser transmontanus)، آمریکا به یکی از تولیدکنندگان خاویار پرورشی تبدیل شده است.
ژاپن: با آغاز پرورش ماهیان خاویاری در دهه ۱۹۸۰، ژاپن توانسته است به تولید و صادرات خاویار بپردازد.
امارات متحده عربی: با سرمایه‌گذاری در مزارع پرورش ماهیان خاویاری، امارات به یکی از تولیدکنندگان خاویار در منطقه تبدیل شده است.
چالش‌ها و آینده صادرات خاویار
با افزایش تولید خاویار پرورشی، قیمت این محصول در بازارهای جهانی کاهش یافته و دسترسی به آن برای مصرف‌کنندگان بیشتری فراهم شده است. با این حال، خاویار با کیفیت بالا همچنان به‌عنوان یک محصول لوکس شناخته می‌شود.
یکی از چالش‌های مهم در این حوزه، تجارت غیرقانونی خاویار است که می‌تواند به ذخایر طبیعی ماهیان خاویاری آسیب برساند. بنابراین، همکاری بین‌المللی برای ردیابی و کنترل منشاء خاویار و اطمینان از قانونی بودن آن ضروری است.
در مجموع، با توجه به افزایش تقاضا و گسترش مزارع پرورش ماهیان خاویاری در سراسر جهان، پیش‌بینی می‌شود که تولید و صادرات خاویار در سال‌های آینده روندی صعودی داشته باشد. با این حال، حفظ تعادل بین تولید، تقاضا و حفاظت از ذخایر طبیعی، چالشی است که نیازمند توجه و همکاری جهانی است.
